Otras fuentes de la Ética aristotélica de Pedro Simón Abrillas traducciones latinas y Bernardo Segni

  1. Antonio Espigares Pinilla
Revista:
Revista de estudios latinos: RELat

ISSN: 1578-7486 2255-5056

Año de publicación: 2017

Número: 17

Páginas: 155-175

Tipo: Artículo

Otras publicaciones en: Revista de estudios latinos: RELat

Resumen

El trabajo muestra las diferencias entre el texto griego y la versión castellana de la Ética de Aristóteles realizada por Pedro Simón Abril. Analiza su posible origen en las cinco traducciones latinas más difundidas en el Renacimiento: las de Leonardo Bruni, Juan Argirópulos, Joachim Périon, Giovanni B. Feliciano y Nicolas de Grouchy. Por último, demuestra su gran dependencia de la versión italiana de Bernardo Segni (Florencia, 1550, y Venecia, 1551), que estaba basada también en algunas de esas traducciones. Por lo tanto, su valoración como primera traducción castellana realizada «fiel y originalmente del mismo texto griego» debe ser reconsiderada.

Referencias bibliográficas

  • Aristotelis opera omnia […], vol. V, Venetiis, per Aldum Manutium, 1498.
  • Aristote. Stragyrite Ethicorum lib. x cum Auer. corduben. commentarijs. Item eiusdem Aristote. Politicorum lib. viij ac Oeconomicorum lib. Ij, Leonardo Aretino interprete, Lugduni, apud Scipionem de Gabiano, 1530.
  • Aristotelis summi semper viri […] opera, quaecunque impressa hactenus extiterunt omnia, summa cum uigilantia excusa, per Desiderium Erasmum Roterodamum, Basileae, apud Ioannem Bebelium, 1531.
  • Aristotelis Stagiritae Moralia Nichomachia cum Eustratii, Aspasii, Michaelis Ephesii, nonnullorumque aliorum graecorum explanationibus, nuper a Ioanne Bernardo Feliciano latinitate donata et cum antiquo codice collatione, suae integritati restituta, Parisiis, apud Ioannem Roigny, 1543.
  • Aristotelis ad Nicomachum filium de moribus quae ethica nominantur libri decem, Ioachimo Perionio Benedictino Cormoeriaceno interprete, editio secunda, Parisiis, apud Ioannem Lodoicum Tiletanum, 1545.
  • Aristotelis De moribus ad Nicomachum filium libri decem, Florentiae, apud Iunctas, 1547.
  • L’Ethica d’Aristotile tradotta in lingua vulgare Fiorentina et comentata per Bernardo Segni, Vinegia, appresso Bartholomeo detto l’Imperadore & Francesco suo genero, 1551.
  • Aristotelis ad Nicomachum filium, de moribus, quae ethica nominatur, libri decem, Nicolao Gruchio interprete, Parisiis, apud Philippum Parantinum, 1561.
  • Aristotelis Stagiritae De moribus ad Nicomachum libri decem […] opera & studio Theodori Zvinggeri Basiliensis, Basileae, per Ioannem Oporinum et Eusebium Episcopium, 1566.
  • Aristotelous Ethikon Nikomacheion Biblia I. Aristotelis Ad Nicomachum De moribus Libri decem. Ex optima versione Joannis Argyropyli Byzantini, cum commentariis Donati Acciaioli Florentini. Matriti, ex officina Joachimi Ibarra, 1772.
  • Bonilla y San Martín, A. (1918): La ética de Aristóteles traducida del griego y analizada por Pedro Simón Abril, Madrid, Real Academia de Ciencias Morales y Políticas.
  • Mehus, L. (1741): Leonardi Bruni Arretini Epistolarum libri VIII, Florentiae, Bernardi Paperinii.
  • Beardsley, Th. S. (1970): Hispano-classical translations printed between 1482 and 1699, Lovaina, Nauwelaerts.
  • Calvo, J. L. (2011): «Ética a Nicómaco de Aristóteles, en la traducción de Pedro Simón Abril (ca. 1570-1590)», en Lafarga F. y Pegenaute L. (eds.), Cincuenta estudios sobre traducciones españolas. Relaciones literarias en el ámbito hispánico: Traducción, Literatura y Cultura, Berna, Peter Lang, 23-38.
  • Cranz, F. E. (1984): A bibliography of Aristotle editions, 1501-1600, Baden-Baden, Valentin Koerner.
  • Espigares, A. (e. p.): «Observaciones a la traducción de la Ética de Aristóteles “del mismo texto griego” realizada por Pedro Simón Abril», en Díaz Gito, M. et al. (eds.), Humanismo y Pervivencia del Mundo Clásico. VI. Homenaje al Prof. Eustaquio Sánchez Salor.
  • Gauthier, R. A. (1972-1974): Aristoteles Latinus. Ethica Nicomachea, 5vols., Leiden, E. J. Brill.
  • Hankins, J. (2004): Humanism and Platonism in the Italian Renaissance, vol. I: Humanism, Roma, Edizioni di storia e letteratura.
  • Heusch, C. (1991): «Entre didacticismo y heterodoxia: Vicisitudes del estudio de la Ética aristotélica en la España Escolástica (siglos XIII y XIV)», La Corónica 19.2, 89-99.
  • Kristeller, P. O. (1993): El pensamiento renacentista y sus fuentes, México, F.C.E.
  • Lines, D. A. (2013): «Rethinking Renaissance Aristotelianism: Bernardo Segni’s Ethica, the Florentine Academy, and the Vernacular in Sixteenth-Century Italy», Renaissance Quarterly 66.3, 824-865.
  • Lohr, Ch. H. (1988): Latin Aristotle commentaries, vol. II: Renaissance Authors, Firenze, Leo S. Olschki.
  • López Férez, J. A. (2012): «Pedro Simón Abril», en Domínguez J. F. (ed.), Diccionario biográfico y bibliográfico del Humanismo español, Madrid, Ediciones Clásicas, 11-18.
  • López Rueda, J. (1973): Helenistas españoles del siglo XVI, Madrid, C.S.I.C.
  • Losada, Á. (1973), Juan Ginés de Sepúlveda a través de su “epistolario” y nuevos documentos, Madrid, C.S.I.C.
  • Morreale, M. (1949): Pedro Simón Abril, Madrid, C.S.I.C.
  • Mota, C. (1992): «Sobre la fortuna del compendio de las “Éticas” de Aristóteles atribuido a Alonso de Cartagena y Alonso de la Torre», en Lucía J. M. et al. (eds.), Actas del II Congreso Internacional de la Asociación Hispánica de Literatura Medieval (Segovia, del 5 al 19 de octubre de 1987), vol. II , Alcalá de Henares, Universidad de Alcalá, 549-555.
  • Olmos, P. (2011): «Humanist Aristotelianism in the vernacular: two sixteenthcentury programmes», Renaissance Studies 25, 4, 538-558.
  • Olmos, P. (2012): Los ocho libros de república del filósofo Aristóteles, Zaragoza, 1584, Texto y estudio introductorio, Barcelona, Caronte.
  • Olmos, P. (2014): «Aristotle’s Politics in Sixteren-Century Spain: Two Vernacular Versions and a Big Debate», en Lines D. A. & Refini E. (eds.), Aristotele fatto volgare: tradizione aristotelica e cultura volgare nel Rinascimento, Pisa, ETS, 311-346.
  • Padgen, A. R. D. (1975): «The Diffusion of Aristotle’s Moral Philosophy in Spain c. 1400-1600», Traditio 31, 287-313.
  • Robles, L. (1979): «El estudio de la “Ética” en España (del siglo XIII al XX)», en Repertorio de Historia de las Ciencias Eclesiásticas en España, vol. VII, 235353.
  • Schmitt, Ch. B. (1983): Aristotle and the Renaissance, Cambridge-London, Harvard University Press.
  • Sellars, J. (2004): «The aristotelian commentators: a bibliographical guide», Bulletin of the Institute of Classical Studies. Sup. 83 (Philosophy, Science and Exegesis in Greek, Arabic and Latin Commentaries), vol.I, 239-268.
  • Steenberghen, F. van (1970): Aristotle in the West: the origins of Latin Aristotelianism, Lovaina, Nauwelaerts.
  • Tuominen, M. (2009): The ancient commentators on Plato and Aristotle, Stocksfield, Acumen.
  • Valero, J. M. (2014): «Formas del aristotelismo ético-político en la Castilla del siglo XV», en Lines D. A. & Refini E. (eds.), Aristotele fatto volgare: tradizione aristotelica e cultura volgare nel Rinascimento, Pisa, ETS, 253-310.