La crisis del periodismo en la España democráticatratamiento mediático del terrorismo de ETA contra la Guardia Civil en ABC y El País en el período 1978-2009

  1. Fernández Vázquez, Jessica
Dirigida por:
  1. Daniel Martí Pellón Director/a

Universidad de defensa: Universidade de Vigo

Fecha de defensa: 11 de octubre de 2016

Tribunal:
  1. Ubaldo Cuesta Cambra Presidente
  2. Emma Torres Romay Secretario/a
  3. Felisbela Lopes Vocal

Tipo: Tesis

Resumen

La historia más reciente de España está marcada y condicionada por las actuaciones terroristas de Euskadi Ta Askatasuna, banda conocida como ETA. El grupo, que tiene sus orígenes en los años 60, nació como un movimiento estudiantil revolucionario en un contexto en el que las actitudes y actuaciones antisistema parecían estar legitimadas a nivel mundial. Este grupo estudiantil llamado EKIN no tardó en radicalizarse y pronto se convirtió en una banda terrorista beligerante, que no dudaba ni duda en utilizar la violencia como elemento identificador para la consecución de sus objetivos. Llegados a este punto, definiremos el terrorismo como el """"empleo de la violencia (atentados, secuestros, etc.) por parte de una organización política como medio para conseguir sus fines"""", tal y como recoge la Real Academia da Lingua Galega. Los """"etarras"""", neologismo empleado para definir a aquellas personas que militan en este grupo terrorista, iniciaron su etapa más violenta atacando especialmente aquellos elementos que fueran sinónimo de Estado centralista español, basándose en su lema """"País Vasco y libertad"""". Desde su origen hasta hoy, ETA cometió más de 700 atentados y se cobró la vida de más de 800 personas, tanto civiles como militares, aunque su punto de mira estuvo especialmente fijado en las fuerzas y cuerpos de seguridad del Estado, Guardia Civil y Policía principalmente. La historia de ETA se gesta y desarrolla en formas de gobierno muy diferentes, que van desde la Dictadura franquista hasta la Transición y posteriores gobiernos democráticos. Estos diferentes contextos probablemente condicionan y condicionaron tanto la intensidad y la violencia de sus actos como las sucesivas treguas y negociaciones con el gobierno y, por lo tanto, pueden condicionar igualmente el tratamiento mediático de sus actuaciones. Teniendo en cuenta estos datos, partimos de la idea de que las informaciones generadas tras los atentados de la banda terrorista no han tenido siempre la misma repercusión en los medios de comunicación sino que ésta varió en función del contexto histórico y del tratamiento de la actualidad de cada momento. Establecemos los años 90 como fecha clave en el cambio de comportamiento de la banda y en la repercusión mediática de sus actos, ya que fue a partir de este momento cuando el número de atentados se redujo y, sin embargo, fue cuando las informaciones sobre ETA ganaron protagonismo en los medios. Teniendo en cuenta esta breve aproximación al tema principal sobre el que versa la investigación, estableceremos como objetivo principal el análisis del tratamiento informativo de las noticias generadas tras los atentados de ETA contra la Guardia Civil en los principales diarios nacionales a lo largo de su historia, con el de establecer conclusiones tanto cualitativas como cuantitativas: evolución y diferencias en el tratamiento mediático de las noticias surgidas como consecuencia de las actuaciones de la banda, géneros periodísticos a los que se corresponden, relevancia adquirida en cada caso, etc.A historia máis recente de España está marcada e condicionada polas actuacións terroristas de Eustadi Ta Askatasuna, banda máis coñecida como ETA. O grupo, que ten os seus orixes nos anos sesenta, naceu coma un movimiento estudiantil revolucionario nun contexto no que as actitudes e actuacións antisistema parecían estar lexitimadas a nivel mundial. Este grupo estudiantil chamado EKIN, non tardou en radicalizarse e pronto se converteu nunha banda terrorista belixerante que non dudaba nin duda en utilizar a violencia como elemento identificador para a consecución dos seus obxectivos. Chegados a este punto, definiremos terrorismo como o “emprego da violencia (atentados, secuestros, etc.) por parte dunha organización política como medio para consegui-los seus fins”, tal e como recolle a Real Academia da Lingua Galega. Os “etarras”, neoloxismo empregado para definir a aquelas personas que militan neste grupo terrorista, comenzaron a atentar especialmente contra calqueira elemento que fora síntoma dun Estado centralista basándose no seu lema “País Vasco e liberdade”. Ao longo da súa existencia, ETA cometeu máis de 700 atentados e cobrouse a vida de máis de 800 persoas, tanto civiles coma militares, aínda que o seu punto de mira estivo especialmente fixado nas Forzas e Corpos de Seguridade do Estado, Garda Civil e Policía principalmente, tal e como demostran as cifras. A historia de ETA pasa por formas de goberno moi diferentes, que van dende a Dictadura franquista ata a Transición e os posteriores gobernos democráticos. Estes diferentes contextos probablemente condicionaron e condicionan tanto a intensidade e violencia dos seus actos contra a Garda Civil, así como as sucesivas treguas e negociacións co goberno de cada momento e, polo tanto, o tratamiento mediático dos atentados. Tendo en conta estes datos, partimos da idea de que as informacións xeradas tras os atentados de ETA contra a benemétita non tiveron sempre a mesma repercusión nos medios de comunicación, senón que ésta variou en función do contexto histórico e do tratamento da actualidade. Poñemos como data clave de cambio a década dos noventa, xa que a partir deste momento minguou a constancia dos actos terroristas da banda e tamén o número de vítimas pero, sen embargo, é a partir deste momento cando as informacións relacionadas cos atentados de ETA foron gañando protagonismo nos medios e os actos e consecuencias das actuacións terroristas pasaron a ser información de primordial actualidade, cando ata agora apenas ocupaban portadas ou páxinas nos xornais de tirada nacional. Tendo en conta esta breve aproximación ao tema de estudo, estableceremos como obxectivo principal o análise do tratamento informativo das noticias xeradas tralos atentados de ETA contra a Garda Civil nos principais diarios nacionais co fin de establecer as conclusións pertinentes ao respecto: evolución e diferencias no tratamento mediático das noticias, diferencias entre soportes impresos, xéneros periodísticos aos que responden, relevancia adquirida en cada caso e outras variables, tanto de carácter tanto cuantitativo coma cualitativo, que precisamos acotar para acadar as conclusións pertinentes.