Centralidad espacial en redes de caminosuna reflexión sobre posibles aportaciones al análisis, planificación y gestión del paisaje rural

  1. Rocío Pérez-Campaña
  2. Rubén Talavera-García
  3. Luigi La Riccia
Revista:
Ciudades: Revista del Instituto Universitario de Urbanística de la Universidad de Valladolid

ISSN: 1133-6579 2445-3943

Año de publicación: 2021

Título del ejemplar: Entornos rurales activos: Modelos innovadores de planificación, gestión, participación y gobernanza territorial

Número: 24

Páginas: 23-43

Tipo: Artículo

DOI: 10.24197/CIUDADES.24.2021.23-43 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openDialnet editor

Otras publicaciones en: Ciudades: Revista del Instituto Universitario de Urbanística de la Universidad de Valladolid

Resumen

En este artículo se explora la utilidad que pueden tener las medidas de centralidad espacial (tradicionalmente empleadas en entornos urbanos) en el contexto del paisaje rural. En concreto, se han calculado, sobre la red de caminos de la Vega de Granada, las medidas de alcance, cercanía, intermediación y rectitud, considerando dicha red de caminos como grafo primario. Los resultados obtenidos muestran novedosos mapas de centralidad en los que se pueden distinguir patrones que son de interés para la interpretación de aspectos estructurales y funcionales de la zona de estudio

Referencias bibliográficas

  • Agryzkov, Taras; Oliver, José L; Tortosa, Leandro & Vicent, José (2014), “Analyzing the commercial activities of a street network by ranking their nodes: a case study in Murcia, Spain”, International Journal of Geographical Information Science, vol. 28, nº 3, pp. 479-495.
  • Agryzkov, Taras; Tortosa, Leandro & Vicent, José (2016), “New highlights and a new centrality measure based on the Adapted PageRank Algorithm for urban networks”, Applied Mathematics and Computation, nº 291, pp. 14-29.
  • Aguilera, Francisco (2008), Análisis espacial para la ordenación eco-paisajística de la aglomeración urbana de Granada. Tesis doctoral, Universidad de Granada.
  • Arredondo, David (2021), “Espacios en tránsito. Revitalización del paisaje cultural de la Vega de Granada”, Estoa, Revista de la Facultad de Arquitectura y Urbanismo de la Universidad de Cuenca, vol. 19, nº 10, pp. 149-160.
  • Blanc Michel (1997), “La ruralité: diversité des approches”, Économie Rurale, nº 242, pp. 5-12.
  • Brandes, Ulrik; Robins, Garry; McCranie, Ann & Wasserman, Stanley (2013), “What is network science?”, Network Science, vol.1, nº 1, pp. 1-15.
  • Cabrera, David & Rojas, María Isabel (2010), Ordenación territorial del espacio fluvial del Río Genil, Granada, Granada, Universidad de Granada.
  • Cackowski, Jean Marie & Nasar, Jack L. (2003), “The restorative effect of roadside vegetation: implications for automobile driver anger and frustration”, Environment & Behavior, vol. 35, nº6, pp. 736-751.
  • Castillo, José (2016), “¿Por qué la Junta de Andalucía se niega a declarar la Vega de Granada como BIC, zona patrimonial?”, Panorama, Revista del Instituto Andaluz del Patrimonio Histórico, nº89, pp. 16-17.
  • Cejudo, Eugenio & Castillo, José (2011), “La Vega de Granada. La construcción patrimonial de un espacio agrario”, en Hermosilla, J. - dir.- Los regadíos históricos españoles. Paisajes culturales, paisajes sostenibles, Madrid, Ministerio de Medio Ambiente y Medio Rural y Marino, pp. 243-284.
  • Chiffoleau, Yuna & Touzard, Jean - Marc (2014), “Understanding local agri-food systems through advice network analysis”, Agriculture and Human Values, nº31, pp. 19-32.
  • Christensen, Elizabeth & O ́Sullivan, Rita (2015),“Using Social Networking Analysis to Measure Changes in Regional Food Systems Collaboration: A Methodological Framework”, Journal of Agriculture Food Systems and Community Development, vol. 5, nº 3, pp. 113-129.
  • Consejería de Medio Ambiente y Ordenación del Territorio (2012), “Plan Especial de la Vega de Granada”. Disponible en:
  • Deavers, Ken (1992), “What is Rural”, Area, vol. 20, nº1, pp. 35-40.
  • Donadieu, Pierre & Luginbühl, Yves (2008), “Il divenire dei paesaggi rurali e peri-urbani”, en Donadieu, P., Küster, H.&Milani, R. - eds.- La cultura del paesaggio in Europa trastoria, arte e natura. Manuale di teoríae pratica, Florencia, Leo S. Olschki, pp. 157 -180.
  • Eizaguirre, Xavier (1991), Los componentes formales del territorio rural. Tesis doctoral, Universidad Politécnica de Cataluña.
  • Ferrer, Amparo (1982), Paisaje y propiedad en la tierra de Alhama (Granada, siglos XVIIIXX), Granada, Universidad de Granada.
  • Forman, Richard T.T. & Godron, Michael (1986),Landscape ecology, Nueva York, John Wiley & Sons.
  • Freeman, Linton C. (1977), “A set of measures of centrality based on betweenness”, Sociometry, nº40, pp. 35-41.
  • Garrido-Clavero, Juan & Sánchez-del Árbol, Miguel Ángel (2019), “El Plan Especial de Ordenación de la Vega de Granada: propuestas con repercusión ambiental para un ámbito agrícola periurbano”, Ciudad y Territorio: Estudios Territoriales, vol. LI, nº 201, pp. 511-524.
  • Green, Raymond (2005), “Redefining Rurality”, Town and Country Planning, vol. 74, nº 6, pp. 199-202.
  • Hagget, Peter & Richard, Chorley (1972), Network analysis in Geography, Londres, Edward Arnold.
  • Jaarsma, Catharinus F. & Willems, Geert P.A. (2002), “Reducing habitat fragmentation by minor rural roads through traffic calming”, Landscape and Urban Planning, vol. 58, nº 2-4, pp. 125-135.
  • Krafta, Rômulo (2008), “Fundamentos del análisis de centralidad espacial urbana”, Centro-h, nº2, pp. 52-72.
  • Lagesse, Claire; Bordin, Patricia & Douady, Stéphane (2015), “A spatial multi-scale object to analyse road networks”, Network Science, vol. 3, nº 1, pp. 156-181.
  • Lämmer, Stefan; Gehlsen, Björn & Helbing, Dirk (2006), “Scaling laws in the spatial structure of urban road networks”, Physica A: Statistical Mechanics and its Applications, nº363, pp. 89-95.
  • Lee, Byoung-Hwa&Jung, Woo-Sung (2018), “Analysis on the urban street network of Korea: Connections between topology and meta-information”, Physica A: Statistical Mechanics and its Applications, nº 497, pp. 15-25.
  • Liu, Yaolin; Wang, Huimin; Jiao, Limin; Liu, Yanfang; He, Jianhua & Ai, Tinghua (2015), “Road centrality and landscape spatial patterns in Wuhan Metropolitan Area, China”Chinese Geographical Science, vol. 25, nº4, pp. 511-522.
  • Mata Olmo, Rafael & Fernández Muñoz, Santiago (2010), “Paisajes y patrimonios culturales del agua. La salvaguarda del valor patrimonial de los regadíos tradicionales”, Scripta Nova. Revista Electrónica de Geografía y Ciencias Sociales, vol. XIV, nº337.
  • Matarán, Alberto (2013),“Participación social en la protección activa de los espacios agrarios periurbanos: un estado de la cuestión”, Boletín de la Asociación de Geógrafos Españoles, nº63, pp. 57-79.
  • Menor, José (2000), “Reflexiones en torno a los modelos productivista y postproductivista en la Vega de Granada”, Cuadernos Geográficos, nº30, pp. 415-427.
  • Mercadé, Josep; Magrinyà, Francesc & Cervera, Marina (2019), “Centrality measures and intermediate scale: the potential structuring role of the road network in Valles Oriental”, ACE, Arquitecture, City and Environment, vol. 13, nº39, pp. 11-36.
  • Ocaña, María del Carmen(1972),“La Vega de Granada. Síntesis geográfica”, Cuadernos geográficos de la Universidad de Granada, nº2, pp. 5-40.
  • Opdam, Paul; Grashof, Carla & Wingerden, Walter van (2000),“Groene dooradering. Een ruimtelijk concept voor functie combinaties in het agrarisch landschap”, Landschap, nº17, pp. 45-51.
  • Paül, Valerià & Haslam, Fiona (2013), “Peri-urban farmland conservation and development of alternative food networks: Insights from a case-study area in metropolitan Barcelona (Catalonia, Spain)”, Land Use Policy, vol. 30, nº1, pp. 94-105.
  • Pauwels, F. & Gulinck, Hubert (2000), “Changing minor rural road networks in relation to landscape sustainability and farming practices in West Europe”, Agriculture, Ecosystems and Environment, vol. 77, nº1-2, pp. 95-99.
  • Peano, Attilia (2006), Paesaggi nel futuro del mondo rurale, Florencia, Alinea Editrice.
  • Porta, Sergio & Latora, Vito (2007), “Multiple centrality assessment: mapping centrality in networks of urban spaces”, enThwaites, Kevin; Porta, Sergio; Romice, Ombretta & Greaves, Mark, - eds.- Urban Sustainability through enrivonmental design: approaches to time-people-place responsive urban spaces, Nueva York, Routledge, pp.102-109.
  • Porta, Sergio; Crucitti, Paolo & Latora, Vito (2006), “The network analysis of urban streets: A primal approach”, Environment and Planning B: Planning and Design, vol. 33, nº 5, pp. 705 -725.
  • Porta, Sergio; Crucitti, Paolo & Latora, Vito (2008), “Multiple centrality assessment in Parma: a network analysis of paths and open spaces”, Urban Design International, vol. 13, nº1, pp. 41-50.
  • Porta, Sergio; Latora, Vito; Wang, Fahui; Rueda, Salvador; Strano, Emanuele; Scellato, Salvatore; Cardillo, Alessio; Belli, Eugenio; Cardenas, Francisco; Cormenzana, Berta &Latora, Laura (2012) ,“Street centrality and the location of economic activities in Barcelona”, Urban Studies, vol. 49, nº7, pp. 1471-1488.
  • Puente, Raúl (2013), “La Vega deGranada: de un espacio agrario en crisis a un complejo paisaje cultural”, Revista de Estudios Regionales, nº 96, pp. 181-213.
  • Rodà, Ferrán(2003),“La matriz del paisaje. Funciones ecológicas y territoriales”, en Folch, Ramón, -ed.-El Territorio como sistema. Conceptos y herramientas de ordenación, Barcelona, Red de Municipios. Diputación de Barcelona, pp. 43-55.
  • Sabaté, Joaquín (2015), “Reflexiones en torno al proyecto urbanístico de un Parque Agrario”, en Yacamán, Carolina & Zazo, Ana - coords.- El Parque Agrario: una figura de transición hacia nuevos modelos de gobernanza territorial y alimentaria, Madrid, Heliconia S. Coop. Mad, pp. 93-112.
  • Sevtsuk, Andres & Mekonnen, Michael (2012a), “Urban network analysis. A new toolbox for ArcGIS”, Revue internationale de géomatique, vol. 22, nº2, pp. 287-305.
  • Sevtsuk, Andres & Mekonnen, Michael (2012b), Urban Network Analysis. A toolbox for ArcGIS 10/10.1.Help Document. City Form Lab. Singapore University of Technology & Design in collaboration with MIT.
  • Spooner, Peter G. (2015), “Minor rural road networks: values, challenges, and opportunities for biodiversity conservation”, Nature Conservation, nº11, pp. 129-142
  • Strano, Emanuele; Viana, Matheus; Costa, Luciano; Cardillo, Alessio; Porta, Sergio &Latora, Vito (2013),“Urban Streetnetworks, a comparative analysis of ten European cities”, Environment and Planning B: Planning and Design, vol. 40, nº6, 1071 -1086.
  • Trillo, Carmen (2005), “A social analysis of irrigation in Al-Andalus: Nazari Granada (13th-15th centuries)”, Journal of Medieval History, vol. 31, nº2, pp. 163-183.
  • Yacamán, Carolina & Zazo, Ana (2015), El Parque Agrario: una figura de transición hacia nuevos modelos de gobernanza territorial y alimentaria, Madrid, Heliconia S. Coop. Mad.
  • Zazo, Ana (2015), El Parque Agrario: estructura de preservación de los espacios agrarios en entornos urbanos en un contexto de cambio global. Tesis doctoral, Universidad Politécnica de Madrid