Testimonios perdidoscódices desaparecidos de un corpus anónimo latino tardío

  1. Álvaro Cancela Cilleruelo 1
  1. 1 Universidad Complutense de Madrid
    info

    Universidad Complutense de Madrid

    Madrid, España

    ROR 02p0gd045

Revista:
Estudios clásicos

ISSN: 0014-1453

Año de publicación: 2022

Título del ejemplar: Manuscritos griegos y latinos: cuestiones abiertas, nuevas perspectivas

Número: 162

Páginas: 127-153

Tipo: Artículo

DOI: 10.48232/ECLAS.162.05 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso abierto editor

Otras publicaciones en: Estudios clásicos

Resumen

La Exhortatio poenitendi, el Lamentum poenitentiae y la Oratio pro correptione uitae son tres obras latinas tardías anónimas falsamente atribuidas, primero, a Isidoro de Sevilla y, posteriormente, a un segundo obispo visigodo: Sisberto de Toledo. Su tradición manuscrita conservada supera la treintena de testimonios, escritos entre los ss. IX y XVI. Con todo, antiguos catálogos e inventarios dan noticia de otros manuscritos medievales y humanísticos, hoy desaparecidos, que contenían una o varias de las obras. En el presente trabajo ofrecemos un estudio de tales testimonios desaparecidos. Las evidencias de las noticias existentes sobre ellos, combinadas con el conocimiento de los códices supervivientes y de sus relaciones, nos permiten ubicar buena parte de estos códices perdidos en el stemma y la historia de la tradición de estas obras, así como valorar su pérdida en lo que respecta tanto a la edición del texto como a la historia de su transmisión en el Medievo.

Referencias bibliográficas

  • BARKER-BENFIELD, B. C. (2008) (ed.) St Augustine’s Abbey, Canterbury, vol. I, Londres, British Library in Association with the British Academy.
  • BECKER, G. H. (1885) Catalogi bibliothecarum antiqui, Bonn, apud Max Cohen et filium.
  • BHL (1898–1901) Bibliotheca Hagiographica Latina Antiquae et Mediae Aetatis, 2 vols., Bruselas, Societé des Bollandistes.
  • BOUGARD, P. y PETITMENGIN, P. (2012) La bibliothèque de l’abbaye cistercienne de Vauluisant. Histoire et inventaires. Avec la collaboration de P. Stirnemann, París, CNRS.
  • BREUL, J. DU (1601) Sancti Isidori Hispalensis episcopi opera omnia quae extant, París, apud Michaelem Sonnium.
  • BRUCKNER, A. (1938) Schreibschulen der Diözese Konstanz, St. Gallen, vol. II, Ginebra, Roto-Sadag.
  • CANCELA CILLERUELO, Á. (2016) «¿Una edición contaminada? El Par. BnF lat. 2876 y la editio princeps de Pseudo-Sisberto de Toledo (Isidorus Hispalensis, Opera omnia, Jacques du Breul, París 1601)», Creneida. Anuario de literaturas hispánicas 4, 122–176.
  • CANCELA CILLERUELO, Á. (2021) Pseudo-Sisbertus Toletanus. Opera omnia, Turnhout, Brepols.
  • CICCOLINI, L. (2011) «Un florilège biblique mis sous le nom de Cyprien de Carthage: l’Exhortatio de paenitentia (CPL 65)», RecAug 36, 89–138.
  • DEKKERS, E. y GAAR, AE. (19953) Clauis Patrum Latinorum, Steenbrugs, Brepols. DOLBEAU, F. (1978) «Un nouveau catalogue des manuscrits de Lobbes aux XIe et XIIe siècles. I — Présentation et édition du texte», RecAug 13, 3–36.
  • DOLBEAU, F. (1979) «Un nouveau catalogue des manuscrits de Lobbes aux XIe et XIIe siècles. II — Commentaire et tables», RecAug 14, 191–248.
  • DUBUISSON, B. (2020) «Production et usage de recueils factices à Saint-Maximin de Trèves: Autour de deux manuscrits hagiographiques: Gand, UGent, 307 et Berlin, SBB, Phillipps 1840», Scriptorium 74(2), 241–258.
  • ELFASSI, J. (2001) Les Synonyma d’Isidore de Séville: édition critique et histoire du texte, Tesis doctoral, París, ÉPHE.
  • ELFASSI, J. (2009) Isidori Hispalensis episcopi Synonyma, Turnhout, Brepols.
  • ELFASSI, J. (2011) «El corpus atribuido a Sisberto de Toledo: algunas notas sobre su difusión y sus fuentes», en J. Martínez Gázquez, Ó. de la Cruz Palma y C. Ferrero Hernández (eds.) Estudios de Latín Medieval Hispánico. Actas del V Congreso Internacional de Latín Medieval Hispánico (Barcelona, 7–10 de septiembre de 2009), Florencia, SISMEL-Edizioni del Galluzzo, 53–60.
  • ELFASSI, J. (2012) «Chronique isidorienne II (2010–2011)», Eruditio antiqua 4, 19–63.
  • GEERARD, M. et al. (1974–2003) Clauis Patrum Graecorum, 5 vols., Turnhout, Brepols.
  • GNEUSS, H. y LAPIDGE, M. (2014) Anglo-Saxon Manuscripts: A Bibliographical Handlist of Manuscripts and Manuscript Fragments Written or Owned in England up to 1100, Toronto-Búfalo-Londres, University of Toronto Press.
  • HENSCHEN, G. y PAPENBROECK, D. VAN (1675) Acta Sanctorum Aprilis collecta, digesta, illustrata, vol. I, Amberes, apud Michaelem Cnobarum.
  • HUEMER, J. (1885) «Aus alten Bücherverzeichnissen (ein Beitrag zur lateinischen Literaturkunde)», WS 7, 323–336.
  • LAPLANE, H. DE (1863) L’abbaye de Clairmarais d’après ses archives, vol. I, SaintOmer, Fleury-Lemaire.
  • DÁVILA PÉREZ, A. y LAZURE, G. (2000) «Un catálogo de las obras de Isidoro de Sevilla conservadas en diversas bibliotecas españolas en el siglo XVI», ExcPhilol 10–12, 267–290.
  • LECOUTEUX, S. (2018) «A la recherche des livres du Bec. Première partie», Cahiers des AnnNorm 37, 267–277.
  • LECOUTEUX, S. (2019) «À la recherche des livres du Bec. Deuxième partie: Claude Antoine Le Marchants de Cambronne (1742–1836)», AnnNorm 69(2), 3–28.
  • LEHMANN, P. (1918) Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz, vol. I, Múnich, C. H. Beck.
  • LEHMANN, P. (1928) Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz, vol. II, Múnich, C. H. Beck.
  • MANITIUS, M. (1911) Geschichte der lateinischen Literatur des Mittelalters, vol. I, Múnich, C. H. Beck.
  • MARTÍN-IGLESIAS, J. C. (1996) «Una revisión de la tradición textual de la Vita Desiderii de Sisebuto», Emerita 64(2), 239–248
  • MARTÍN-IGLESIAS, J. C. (2016) Scripta medii aeui de uita Isidori Hispalensis episcopi, Turnhout, Brepols.
  • MIGNE, J.-P. (1844–1855) (ed.), Patrologiae Cursus Completus. Series Latina, 221 vols., París, apud J. P. Migne editorem (Indices, ibidem, 1862–1865).
  • MOELLER, E. (1971) Corpus benedictionum pontificalium. Benedictiones 948–2093, Turnhout, Brepols.
  • MOELLER, E. (1973) Corpus benedictionum pontificalium. Praefatio, Turnhout, Brepols.
  • MONTCLOS, J. DE (1971) Lanfranc et Bérenger. La controverse eucharistique du XIe siècle, Lovaina, Université Catholique de Louvain.
  • NORBERG, D. (1979) L’œuvre poétique de Paulin d’Aquilée. Édition critique avec introduction et commentaire, Estocolmo, Almqvist & Wiksell. NORTIER, G. (1957) «La bibliothèque de l’abbaye du Bec», Revue Mabillon 47, 57–83.
  • NORTIER, G. (1966) (†) Les bibliothèques médiévales des abbayes bénédictines de Normandie, Caen, Caron et Cie.
  • OMONT, H. A. (1888) Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques de France. Départaments, vol. II, París, Plon.
  • REEVE, M. (2011) Manuscripts and Methods. Essays on Editing and Transmission, Roma, Edizioni di storia e letteratura.
  • STAATS, S. (2016) Le catalogue médiévale de l’abbaye cistercienne de Clairmarais et les manuscrits conservés. Avec le concours de C. Heid et de D. Nebbiai et une contribution de P. Stirnemann, París, CNRS.
  • STRECKER, K. (1923) Monumenta Germaniae Historica. Poetae Latini aeui Carolini, vol. IV (2–3), Berlín, Weidmann.
  • STUTZMANN, D. (2012) «Sept traités de saint Ambroise et leur diffusion dans les abbayes cisterciennes de Bourgogne et Champagne», en Mélanges cisterciens 2012 offerts par l’ARCCIS au Père Placide Vernet pour son 90e anniversaire, Bégrolles-en-Mauges, Bellefontaine, 417–435.
  • STUTZMANN, D. (2018) «La collection ambrosienne du manuscrit Paris BnF lat. 1913: destins cisterciens», en T. Falmagne, D. Stutzmann, A.-M. Turcan-Verkerk (eds.) y P. Gandil (colab.) Les Cisterciens et la transmission des textes (XIIe–XVIIIe siècles), Turnhout, Brepols, 209–237.
  • WITTE, R. (1974) Catalogus Sigeberti Gemblacensis Monachi de uiris illustribus. Kritische Ausgabe, Berna-Frankfurt, Herbert Lang-Peter Lang.
  • WOOLEY, R. M. (1917) The Canterbury Benedictional (British Museum, Harl. Ms. 2892), Londres, Henry Bradshaw Society.