Carrot amphorae y otras ánforas de origen sirio-palestino procedentes de un contexto vespasianeo de Segobriga (Saelices, Hispania Citerior)

  1. Rosario Cebrián Fernández
  2. Ignacio Hortelano Uceda
Revista:
SPAL: Revista de prehistoria y arqueología de la Universidad de Sevilla

ISSN: 1133-4525 2255-3924

Año de publicación: 2017

Número: 26

Páginas: 151-186

Tipo: Artículo

DOI: 10.12795/SPAL.2017I26.07 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso abierto editor

Otras publicaciones en: SPAL: Revista de prehistoria y arqueología de la Universidad de Sevilla

Resumen

La excavación arqueológica realizada en el período 2011-2013 en el anfiteatro de Segobriga documentó un vertido de nivelación al sur del edificio, con más de 90.000 fragmentos cerámicos datados a inicios del reinado de Vespasiano. Entre ellos, se recuperó un conjunto de 1.154 fragmentos de ánforas de procedencia sirio-palestina: Carrot Amphorae, Kingsholm 117 y Majcherek I, que constituye, a día de hoy, uno de los mejores lotes de este tipo de envases en la península ibérica tanto por su cantidad como por su variedad tipológica. Por otro lado, su presencia en Segobriga pone de manifiesto la vinculación de la ciudad con los principales circuitos comerciales mediterráneos a través del puerto de Carthago Nova y revela la llegada a la ciudad, a mediados del siglo I d.C., de productos exóticos procedentes de las costas orientales.

Información de financiación

Los trabajos de excavación de este vertedero se llevaron a cabo entre noviembre de 2011 y marzo de 2012 en el marco del proyecto de consolidación y adecuación del anfiteatro romano de Segobriga-cavea, con cargo al 1% Cultural del Ministerio de Fomento-Junta de Comunidades de Castilla-La Mancha.

Financiadores

Referencias bibliográficas

  • Abascal, J. M.; Alberola, A.; Cebrián, R. y Hortelano, I. (2010): Segóbriga 2009. Resumen de las intervenciones arqueológicas. Cuenca, Consorcio del Parque Arqueológico de Segóbriga.
  • Abascal, J. M. y Almagro-Gorbea, M. (2012): “Segobriga, la ciudad hispano-romana del sur de la Celtiberia”, en G. Carrasco (coord.), La ciudad romana en Castilla-La Mancha: 287-370. Cuenca, Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha.
  • Alföldy, G. (2011): “Nuevos senadores, la inscripción dedicatoria del teatro y la aristocracia senatorial de Segobriga”, en J. M. Abascal, G. Alföldy y R. Cebrián, Segobriga V. Inscripciones romanas. 1986-2010: 355-392. Madrid, Real Academia de la Historia.
  • Almeida, R. R. de y Jerez Linde, J. M. (2015): “Ânforas “Carrot” em Avgvsta Emerita e La Vega evidência de um consumo exótico (mas não singular) na Lusitânia interior”. Al-Madan Online 19.2: 6-30.
  • Almeida, R. R. de; Berg, J. van der; Berni, P.; Schimmer, F. y Carreras, C. (2014): “El comercio de ánforas hispanas en Kops Plateau (Nijmegen) desde época de Augusto a época Flavia”, en R. Morais; A. Fernández y Mª. J. Sousa, (eds.), As produções cerâmicas de imitação na Hispania. Monografías Ex Officina Hispana II: T. I 379-392. Porto, Faculdade de Letras da Universidade do Porto.
  • Auriemma, R. y Silvestrelli, F. (2013): “Rotte e commerci marittimi tra Ellenismo e prima età imperiale: i giacimenti dell’Adriatico e dello Ionio”, en Immensa aequora. Workshop: ricerche archeologiche, archeometriche e informatiche per la ricostruzione dell’economia e dei commerci nel bacino occidentale del Mediterraneo, metà IV sec. a. C. I sec. d. C.. Atti del Convegno (Roma 24-26 gennaio 2011): 439-453. Roma, Edizioni Quasar.
  • Bakels, C. y Jacomet, S. (2003): “Access to luxury foods in Central Europe during the Roman period: the archaeobotanical evidence”. World Archaeology 34. 3: 542-557.
  • Barrientos Vera, T. (2004): “Datos sobre el entorno suburbano de Augusta Emerita. Intervención arqueológica realizada en Plantonal de la Vera”. Mérida. Excavaciones Arqueológicas 2001. Memoria 7: 155-176.
  • Becker, Ch.; Constantin, C.; Desbat, A.; Lacquin, L. y Lascoux, J. P. (1986): “Le dépôt d’amphores augustéen de la rue de la Favorite à Lyon”. Figlina 7: 65-89.
  • Bernal Casasola, D. y Sáez Romero, A. M. (2008): “Opérculos y ánforas romanas en el círculo del Estrecho. Precisiones tipológicas, cronológicas y funcionales”. Rei Cretariae Romana Fautorum Acta 40: 455-472.
  • Beltrán Lloris, M. (1970): Las ánforas romanas en España. Zaragoza, Instituto Fernando el Católico.
  • Berg, J. van der (2012): “Rare and exotic amphorae in North-West Europe: finds from the Roman fort on the Kops Plateau, Nijmegen”. Journal of Roman Pottery Studies 15: 215-235.
  • Bernard, H.; Jézégou, M.-P. y Nantet, E. (2007): “L’épave Ouest-Embiez 1, Var cargaison, mobilier, fonction commerciale du navire”. Revue Archéologique de Narbonnaise 40: 199-233.
  • Bezeczky, T. (1994): “Amphorae from the forum of Emona”. Arheološki vestnik 45: 81-93.
  • Bezeczky, T. (1998): “Amphora types of Magdalensberg”. Arheološki vestnik 49: 225-242.
  • Bezeczky, T. (2005): “Roman Amphorae from Vindobona”, en F. Krinzinger (ed.), Vindobona. Beiträge zu ausgewählten Keramikgattungen in ihrem topographischen Kontext. Archäologische Forschungen 12: 35-83. Viena, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
  • Blakely, J.A. (1988): “Ceramics and commerce: amphorae from Caesarea Maritima”. Bulletin of the American Schools of Oriental Research 271: 31-50.
  • Caprariis, F. de; Fiorini, C. y Palombi, D. (1988): “Contenitori da trasporto dell’area siro-palestinese”. Mélanges de l’École Française de Rome. Antiquité 100 nº 1: 305-320.
  • Carre, M. B. y Zaccaria, C. (1998): “Aquilée (prov. d’Udine): secteur du port fluvial”. Mélanges de l’École Française de Rome. Antiquité 110: 520-523.
  • Carreras Monfort, C. (2000): Economía de la Britannia romana: la importación de alimentos. Col·lecció Instrumenta 8. Barcelona, Universitat de Barcelona.
  • Carreras Monfort, C. (2007): “Consumo de salazones béticos desde época de Augusto a los julio-claudios: mercados emergentes en Asturica Augusta (Astorga), Barcino (Barcelona) y oppidum Cugernorum (Xanten)”, en Actas del Congreso Internacional Cetariae. Salsas y salazones de pescado en Occidente durante la Antigüedad. British Archaeological Reports (International Series) 1686: 215-220. Cádiz (2005), Oxford, Archaeopress.
  • Carreras Monfort, C. y Williams, D. F. (2002): “Carrot amphoras: a Syrian or Palestinian connection?”. The Roman and Byzantine Nearest 3: 133-144.
  • Carreras Monfort, C. y González Cesteros, H. (2012): “Las ánforas de los primeros campamentos de Neuss (Renania, Alemania)”, en Actas del I Congreso Internacional de la SECAH. Hornos, talleres y focos de producción alfarera en Hispania: 749-765. Cádiz (2011), Cádiz, Universidad de Cádiz.
  • Cebrián, R. (2014): Segobriga. Municipio romano. Cuenca, Diputación Provincial de Cuenca.
  • Cebrián, R. y Hortelano, I. (2011): “Los morteros centroitálicos de Segobriga”. Lucentum XXX: 127-142.
  • Cebrián, R. y Hortelano, I. (2016): “Los morteros centroitálicos procedentes de los rellenos constructivos del anfiteatro de Segobriga. Revisión cronológica”. Lucentum 35: 141-154.
  • Coletti, F. y Lorenzetti, E. G. (2010): “Anfore orientali a Roma. Nuovi dati dagli scavi della Soprindentenza Archeologica di Roma nell’area del Testaccio”. Rei Cretariae Romana Fautorum Acta 41: 155-164.
  • Contino, A. y D’Alessandro, L. (2014): “La Porticus Aemilia in epoca imperiale. Anfore orientali da un contesto orreario”, en R. Morais, A. Fernández y Mª. J. Sousa (eds.), As produções cerâmicas de imitação na Hispania. Monografias Ex Officina Hispana II: 141-149. Porto, Faculdade de Letras da Universidade do Porto.
  • Cuming, H. S. (1868): “On some gladiatorial relics in the Collection of J. W. Baily, esq.” The Journal of the British Archaeological Association 24: 309-312.
  • Cunliffe, B. W. (1971): Excavations at Fishbourne 1961-1969. Report of the Research Committee of the Society of Antiquaries of London II. Leeds, Society of Antiquaries of London.
  • Dalby, A. (2000): Empire of Pleasures. Luxury and indulgence in the Roman World. London New York, Routledge.
  • Darling, M. J. y Timby, J. (1985): “Amphorae”, en H. R. Hurst (ed.), Kingsholm. Excavations at Kingsholm Close and other sites with a discussion of the archaeology of the area. Gloucester Archaeological Reports 1: 72-76. Gloucester, Gloucester Archaeological Publications.
  • Davies, B. J.; Richardson B, y Tomber, R. S. (1994): A Dated Corpus of Early Roman Pottery from the City of London. Londres, Museum of London and the Council for British Archaeology.
  • Desbat, A. y Picon, M. (1986): “Les importations d’amphores de Méditerranée orientale à Lyon (fin du Ier siècle avant J.-C. et Ier siècle après).”, en J.-Y. Empereur e Y. Garlan (ed.), Recherches sur les amphores grecques. Suppléments au Bulletin de Correspondance Hellénique 13: 637-648. Paris, Éditions de l’École Française d’Athènes.
  • Ehmig, U. (2001): “Cottana ermittelt. Syrische Feigen und andere Warenimporte. Tituli Picti auf römischen Amphoren in Ausgsburg”. Augsburger Beiträge zur Archäologie 3: 55-69.
  • Evans, J. (2000): “Fabric descriptions”, en P. Ellis (ed.), The Roman Baths and Macellum at Wroxeter. English Heritage Archaeological Report 9: 246-257. London, Historic England.
  • Fabian, P. y Goren, Y. (2002): “A new type of late Roman storage jar from the Negev”, en J. H. Humphrey (ed.), The Roman and Byzantine Near East, Volume 3. Late-Antique Petra, Nile Festival Building at Sepphoris, Deir Qalʻa Monastery, Khirbet Qana village and pilgrim site, ʻAin-ʻArrub hiding complex and other studies: 145-153. Portsmouth, Rhode Island, Journal of Roman Archaeology.
  • Feugère, M. y Leyge, F. (1989): “La cargaison de verrerie augustéenne de l’épave de La Tradelière (Iles de Lérins)”, en Le verre préromain en Europe occidentale: 169-176. Montagnac, Éditions Monique Mergoil.
  • Fiori, P. y Joncheray, J. P. (1975): “ Premiers résultats de la campagne de fouilles sur l’épave de la Tradelière “. Cahiers d’Archéologie Subaquatique IV: 59-70.
  • Fontaine, S. D. y Cibecchini, F. (2014): “An Exceptional Example of Maritime Glass Trade: the Deep Wreck Cap Corse 2 (France, Corsica)”. Journal of Glass Studies 56: 354-357.
  • Fontaine, S. D. y Foy, D. (2007): “L’épave Ouest-Embiez 1, Var. Le commerce maritime du verre brut et manufacturé en Méditerranée occidentale dans l’Antiquité”. Revue Archéologique de Narbonnaise 40: 235-265.
  • Foy, D. y Nenna, M.-D. (2001): Tout feu, tout sable: Mille ans de verre antique dans le midi de la France. Aix-en-Provence, Éditions des Musées de Marseille.
  • Giacobbi-Lequément, M.-F. (1987): “La céramique de l’épave Fos 1”. Archaeonautica 7: 167-191.
  • Glus̆c̆evic̍, S. (2009): “The Roman Shipwreck from the 1st century AD at Grebeni by the island of Silba (preliminary results)”. Archaeologia Maritima Mediterranea 6: 69-87.
  • Hawkes, Ch. F. C. y Hull, M. R. (1947): Camulodunum, First Report on the Excavations at Colchester, 1930-1939. Londres, Oxford University Press.
  • Israel, Y. y Erickson-Gini, T. (2013): “Remains from the Hellenistic through the Byzantine Periods at the ‘Third Mile Estate’, Ashqelon”. ‘Atiqot 74: 67-222.
  • Joncheray, J. P. (1973): “Contribution a l’étude de l’épave Dramont D (Campagnes 1970-1971). Cahiers d’archéologie subaquatique 2: 9-48.
  • Lemaître, S. (2000): “Les importations d’amphores de Méditerranée orientale à Lyon au IIIe siècle ap. J.-C.”. Rei Cretariae Fautorum Acta 36: 467-476.
  • Lemaître, S.; Waksman, S. Y.; Reynolds, P.; Roumié, M. y Nsouli, B. (2005): “A propos de l’origine levantine de plusieurs types d’amphores importés en Gaule á l’époque impériale”, en SFECAG, Actes du Congrès de Blois 515-528. Blois (2005), Marseille, Société Française d’Étude le Céramique Antique en Gaule.
  • Livarda, A. (2013): “Dates, rituals and sociocultural identity”. Oxford Journal of Archaeology 32.1: 101-117.
  • Loeschcke, S. (1942): Die römische und belgische Keramik aus Oberaden, en Ch. Albrecht, Das Römerlager in Oberaden II: 7-148. Dortmund, Dortmund Ruhfus.
  • Majcherek, G. (1995): “Gazan amphorae: Typology reconsidered’”, en H. Meyzay y J. Mlynarczy (eds.), Hellenistic and Roman pottery in the eastern Mediterranean. Advances in scientific studies, Acts of the II Nieborów Pottery Workshop: 163-178. Varsovia, Research Center for Mediterranean Archaeology, Polish Academy of Sciences.
  • Mau, A. y Zangemeister, K. F. W. (1909): Inscriptionum parietariarum Pompeianarum supplementum. editae ab Augusto Mau; ediderunt Augustus Mau et Carolus Zangemeister. Accedunt Tabulae ceratae / editae a Carolo Zangemeister et Vasorum fictilium inscriptiones / editae ab Augusto Mau. Inscriptiones parietariae et vasorum fictilium / Pars II. Berlin, Berolini apud Georgium Reimer.
  • Marquié, S. (2004): “Un dépôt de la deuxième moitié du Ier s de notre ère à Kition-Kathari (Chypre)”, en J. Eiring y J. Lund (eds), Transport Amphorae and Trade in the Eastern Mediterranean. Colloquium at the Danish Institute at Athens, September, 26-29, 2002. Monographs of the Danish Institute at Athens 5: 251-262. Aarhus, Aarhus University.
  • Martin-Kilcher, S. (1994a): Die römischen Amphoren aus Augst und Kaiseraugst Ein Beitrag zur römischen Handelsund Kulturgeschichte. II: Die Amphoren für Wein, fischsauce, Südfrüchte (Gruppen 2-24) und Gesamtauswertung. Augst, Römermuseum Augst.
  • Martin-Kilcher, S. (1994b): Die römischen Amphoren aus Augst und Kaiseraugst Ein Beitrag zur römischen Handelsund Kulturgeschichte. III: Archaologische und naturwissen schaftliche Tonbestimmungen. Katalog und Tafeln (Gruppen 2-4). Augst, Römermuseum Augst.
  • Nenna, M.-D.; Picon, M. y Vichy, M. (2000): “Ateliers primaires et secondaires en Égypte à l’époque gréco-romaine”, en La Route du verre. Ateliers primaires et secondaires du second millénaire av. J.-C. au Moyen Âge. Colloque organisé en 1989 par l’Association française pour l’Archéologie du Verre (AFAV). Travaux de la Maison de l’Orient méditerranéen 33: 97-112. Lyon, Publications de la Maison de l’Orient et de la Méditerranée.
  • Noguera, J. M. (2012): Segobriga (Provincia de Cuenca, Hispania Citerior). Corpus Signorum Imperii Romani – España, vol. I, 4. Tarragona, Institut Català d’Arqueologia Clàssica.
  • Opait, A. (2007): “A weighty matter. Pontic fish amphorae”, en V. Gabrielsen y J. Lund (ed.), The Black Sea in antiquity, regional and interregional economic exchanges. Black Sea Studies 6: 101-121. Copenhage, Aarhus University Press.
  • Panella, C. (1989): “Le anfore italiche dei II secolo d.C.”, en Amphores romaines et histoire économique: dix ans de recherche. Actes du colloque de Sienne (22-24 mai 1986). Collection de l’École Française de Rome 114: 139-178. Sienne, Publications de l’École Française de Rome.
  • Parker, A. J. (1992): Ancient Shipwrecks of the Mediterranean and the Roman Provinces. BAR International Series 580. Oxford, Archaeopress.
  • Peacock, D. P. S. y Williams, D. F. (1986): Amphorae and the Roman Economy. Londres, Longman.
  • Picon, M. y Vichy, M. (2003): “D’Orient en Occident: l’origine du verre à l’époque romaine et durant le haut Moyen Âge”, en D. Foy (ed.), Échanges et commerce du verre dans le monde antique: actes du colloque de l’Association Française pour l’Archéologie du Verre. Aix-en-Provence et Marseille, 7-9 juin 2001. Instrumentum. Monographies 24: 17-31. Montagnac, Éditions Monique Mergoil.
  • Pollino, A. (1986): “L’épave de la Tradelière”, en L’exploitation de la mer. La mer, moyen d’échange et de communication. VIIèmes Rencontres Internationales d’Archéologie et d’Histoire: 171-189. Antibes (1985). Valbonne, Éditions APDCA.
  • Radić Rossi, I. (2009): “Il vetro grezzo e le altre materie prime del relitto romano di Mljet (Meleda), Croazia”. Quaderni Friulani di Archeologia XIX: 141-151.
  • Ramallo, S. F. (1989): La ciudad romana de Carthago Nova: La documentación arqueológica. Murcia, Universidad de Murcia.
  • Rapuano, Y. (2013): “The Pottery of Judea Between the First and Second Jewish Revolts”. Strata. Bulletin of the Anglo-Israel Archaeological Society 31: 57-102.
  • Regev, D. (2004): “The Phoenician Transport Amphora”, en J. Eiring y J. Lund (eds.), Transport Amphorae and Trade in the Eastern Mediterranean. Colloquium at the Danish Institute at Athens, September, 26-29, 2002. Monographs of the Danish Institute at Athens 5: 337-352. Aarhus, Aarhus University.
  • Reusch, W. (1970): “Kleine, spitzkonische Amphoren. Ein Beitrag zur Römischen Schwerkeramik”. Saalburg Jahrbuch 27: 54-62.
  • Reynolds, P.; Waksman, S. Y.; Lemaître, S.; Curvers, H.; Roumié, M. y Nsouli, B. (2008-2009): “An early Imperial Roman pottery production site in Beirut (BEY 015); chemical analyses and a ceramic typology”. Berytus 51–52: 71-115.
  • Rizzo, G. (2003): Instrumenta Urbis I. Ceramiche fini da mensa, lucerne ed anfore a Roma nei due primi secoli dell’Impero. Collection de l‘École Française de Rome 307. Roma, École Française de Rome.
  • Romito, M. (1989): “Il commercio anforario in età romana sulla costiera amalfitana”, en Amphores romaines et histoire économique: dix ans de recherche. Actes du colloque de Sienne (22-24 mai 1986). Collection de l’École Française de Rome 114: 626-628. Sienne, Publications de l‘École Française de Rome.
  • Roumié, M.; Waksman, Y.; Nsouli, B.; Reynolds, P. y Lemaître, S. (2004): “Use of PIXE Analysis technique for the study of Beirut amphora production in the Roman Period”. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B 215: 196-202.
  • Sealey, P. R. (1985): Amphoras from the 1970 Excavations at Colchester Sheepen. British Archaeological Reports (British Series) 142. Oxford, Archaeopress.
  • Shackley, M. L. (1975): Archaeological sediments. Londres, John Wiley & Sons Inc.
  • Schöne, R. y Zangemeister, K. F. W. (1871): Inscriptiones parietariae Pompeianae, Herculanenses, Stabianae / edidit Carolus Zangemeister; consilio et auctoritate Academiae litterarum regiae Borussicae. Accedunt Vasorum fictilium ex eisdem oppidis erutorum inscriptiones. Berlin, Berolini apud Georgium Reimer.
  • Schöne, R. y Mau, A. (1909): Corpus Inscriptionum Latinarum, vol. IV. Inscriptiones parietariae Pompeianae Herculanenses Stabianae. Supplementi pars II Inscriptiones parietariae et vasorum fictilium. Berlin, Berolini apud Georgium Reimer.
  • Tomber, R. y Williams, D. F. (2000): “Egyptian Amphorae in Britain and the Western Provinces”. Britannia 13: 41-54.
  • Tomlin, R. S. O. (1992): “The Roman «carrot» amphora and its Egyptian provenance”. Journal of Egyptian Archaeology 78: 307-312.
  • Vipard, P. (1995): „Les amphores carottes (forme Schöne-Mau XV). Etat de la question“, en Société Française d’Étude de la Céramique Antique de la Gaule. Actes du Congrès de Rouen 51-77. Rouen 1995, Marseille, Société Française d‘Étude le Céramique Antique en Gaule SFECAG.
  • Waksman, Y.; Roumié, M.; Lemaître, S.; Nsouli, B. y Reynolds, P. (2003): „Une production d‘amphores carottes à Beyrouth à l‘époque romaine“. Revue d‘Archéométrie 27: 95-102.